Faslu’l Hitap Nedir? Söz Konusu İzmir’de Bir Konuşma Sanatı, Aslında…
İzmir’de büyümek, her ne kadar denizle, kumla, güneşle anılansa da, bir de o “iç sesler” var ya, işte o iç sesler hayatı çok daha eğlenceli ve karmaşık hale getiriyor. Hele bir de o anlık espriler, tespih taneleri gibi dizilen komik durumlar var ya… İşte Faslu’l hitap tam da bu anları bulmaya çalışan bir kavram. Kulağa bir tık havalı gelse de, aslında “Faslu’l hitap” dediğimiz şey, konuşma tarzındaki o süslü, bazen şüpheli, bazen de çok komik hitap şekli. Ama, bir de bana sorarsanız, her zaman bir tuhaflık barındıran bir konu! O yüzden bugün bu “Faslu’l hitap” meselesine biraz eğlenceli bir bakış açısıyla dalacağız. Hazır mısınız?
Faslu’l Hitap: Ne Demek Bu Şey?
Şimdi “Faslu’l hitap” demek, teknik olarak birinin konuşmasını süslemeye, ona biraz anlam derinliği katmaya çalışmak demek. Ama ne var ki, bazen bu süsleme işleri beklenmedik sonuçlar doğurabiliyor. Yani, bu hitap şekli bazen fazlaca eski usul bir havaya bürünebiliyor, bir anda öyle bir cümleye dönüşüyor ki, arkadaşınız “Ne diyor bu ya?” diye düşünüyor. Yani, aslında tam olarak şu:
“Birinin size fazlasıyla resmi ve göz var nizam var şekilde hitap etmesi.”
Öyle ki, bir yerde birisini “Faslu’l hitap” ile dinlerken, bir anda kendinizi Osmanlı sarayında hissetmeniz mümkün. “Gözlerim ve gönlüm sizlere minnettar, efendim!” demek yerine, bir bakıyorsunuz, “Beyefendi, şu an karşınızda çok değerli bir kişi var” falan diyorsunuz. Tabi, işin esprili kısmı burada başlıyor.
İzmir’de Faslu’l Hitap’a Bir Göz Atalım
Hadi gelin, İzmir’de bir kafeye oturup, birkaç arkadaşla muhabbet ederken nasıl Faslu’l hitap ortaya çıkabilir bir göz atalım. Bu, kafede muhabbet ederken bir anda cümlelerinizin alıp başını gitmesine neden olabilir. İzmir’de “sohbet muhabbet” konusuna aşırı takıntılı biri olarak, şunları hayal ediyorum:
İç Sesim: “Evet, şimdi faslı açmak gerek… Hiç böyle ciddi ciddi bir şeyler söylesem mi acaba?”
Ben: “Arkadaşlar, biliyor musunuz, bazıları Faslu’l hitap yapmayı öyle bir seviyor ki, adeta dilinde çiçekler açıyor. Mesela, ‘Sen bu dünyada altın gibi bir insansın, değerli arkadaşım!’ dese de… Hani sanki altın her yerde bedava!”
Bir anlık sessizlik. Ama sonra birisi, sıradışı bir şekilde, “Vallahi doğru söylüyorsun, altın dünyada bedava, ya da pahalı bir yerlerde satılıyor.” diyerek, konuyu biraz daha ‘altın’ yapmaya çalışıyor. O an Faslu’l hitap bir şekilde devreye giriyor.
Fazla Düşünmek, Faslu’l Hitap Yaparken
Faslu’l hitap nedir? Sorunun cevabı, biraz düşündükçe karışabilir. Her bir hitap cümlesinin altında bir anlam, bir derinlik arayışı var gibi… Aslında bir yandan da, her şeyin fazlasının insanı karmaşıklaştırması gibi bir şey. Çünkü birisi size Faslu’l hitap yaparken, neyin doğru, neyin yanlış olduğunu anlamak oldukça zor olabiliyor. Yani, kendimi bazen bu tür konuşmalarda kaybolmuş hissediyorum.
Ben: “Tamam, arkadaşlar, evet, ben de size karşı ciddi olabilirim ama bir yandan da hayatı fazla düşünüp, bunları kafamda kurarak, gerçek anlamda gereksiz bir şeylere takıldığımı fark ediyorum.”
İç Sesim: “Ya neden bu kadar derin düşünüyorsun, sadece bir kelime kullanacaksın!”
İzmir’deki sohbetlerin komik yönü de burada başlıyor. Bazen gündelik, basit bir konu üzerine o kadar abartılı bir şekilde Faslu’l hitap yapıyoruz ki, kendimizi galiba tarihi bir drama içinde gibi hissediyoruz. Ama bu da gerçekten çok eğlenceli oluyor, çünkü o an kendinizi fazlaca önemli biri gibi hissediyorsunuz.
Faslu’l Hitap’la Kendinle Dalga Geçme Sanatı
Faslu’l hitap yaparken bir de genellikle çok ciddi olmaya çalışmak, aslında en komik olan şeylerden biri. Hani şöyle bir şey vardır ya, “Bu kadar ciddi olmaya ne gerek var?” diye düşünürken, birden cümleler birer şiire dönüşebilir.
İç Sesim: “Evet, bu kadar ciddi olmayacağım, ama cümlem şu: ‘Yüce dostlarım, öylesine bir değer taşıyorsunuz ki, kelimeler yetmez anlatmaya!’ demek gereksiz! Bunu dedikten sonra ‘Beni yanlış anlama’ diye de eklemek gerek!”
Ve evet, Faslu’l hitap ile bazen tam da burada devreye giriyor. Çünkü o kadar ciddi bir şekilde konuşuyorsunuz ki, bir noktada kendinizin komik bir karaktere dönüştüğünü fark ediyorsunuz. Tabii, bu tür bir konuşma şekli genellikle eski zamanlardan kalan bir kültür ama bugünün modern dünyasında bile espri ve şıklıkla karışarak kullanılabiliyor.
Faslu’l Hitap: Sonuçta Komik ve Zekice Bir Hareket
Sonuç olarak, Faslu’l hitap, gerçekten ciddi ve çok sofistike bir dil kullanmak gibi gelebilir, ama aslında gündelik hayatta biraz espriyle harmanlanınca çok eğlenceli hale geliyor. İzmir’de her zaman biraz daha rahat, bazen biraz fazla derin ama her zaman esprili olmaya çalışırken, Faslu’l hitap bir türlü devreye girebiliyor. Hatta bu da demek oluyor ki, her an birisi sizden bu tür bir hitap bekleyebilir, ama aslında asıl olan ne kadar eğlenceli ve doğal olduğunuz!
O yüzden bir dahaki sefere “Faslu’l hitap ne demek?” dediğinizde, unutmayın; bu, sadece bir konuşma şekli değil, aynı zamanda arkadaşlarınızla birbirinizi daha eğlenceli bir şekilde anlamaya çalıştığınız anların da ta kendisi!