Hakim Emir Alır Mı? Adaletin Ne Kadar Bağımsız Olduğunu Konuşalım
Bugün biraz ciddileşelim ve aslında çok ilginç bir soruya cevap arayalım: Hakim emir alır mı? Bu soru, aslında adaletin bağımsızlığıyla ilgili en temel meselelerden biri. Günlük hayatta çok fazla üzerinde durulmaz, çünkü hâkimler genellikle toplumda güvenilir, bağımsız ve tarafsız kişiler olarak kabul edilir. Ama gerçekte, hakimlerin kararlarını kimlerin etkileyebileceği, yani bir hakimin emir alıp almayacağı meselesi, bir o kadar kafa karıştırıcı ve önemli. Hadi, konuyu biraz daha derinlemesine inceleyelim.
Hakimlerin Bağımsızlığı Neden Önemlidir?
Öncelikle şunu netleştirelim: Hakimlerin bağımsızlığı, bir ülkenin hukuk sisteminin sağlıklı çalışabilmesi için vazgeçilmez bir ilkedir. Düşünsenize, bir mahkeme salonunda hâkim, sadece kendi vicdanına ve yasalara dayanarak karar vermelidir. Yani, dışarıdan birinin ona kararını etkileyecek şekilde “emir” vermesi, adaletin doğru bir şekilde tecelli etmesini engeller. Bunu şöyle basit bir benzetme ile anlatabiliriz: Bir hakimi düşünün, bir futbol hakemi gibi. Eğer hakem maç boyunca sürekli olarak takım kaptanlarından talimat alıyorsa, o zaman adaletli bir maç olmaz, değil mi? Kimse “hakemin” tarafsız olduğuna inanmaz.
Bir hakimin görevi, her dosyayı tarafsız bir şekilde değerlendirmek ve kararını yalnızca yasalara dayandırmaktır. Yani, dışarıdan birisinin – ki bu hükümet, parti ya da başka bir yetkili kişi olabilir – ona karar vermesi için baskı yapması, hukuk devleti ilkesine zarar verir.
Hakim Emir Alır Mı? Hukuken Durum Nedir?
Hukuki açıdan bakıldığında, hakimlerin emir alması mümkün değildir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, hakimlerin bağımsızlığını güvence altına alır. Hatta Anayasa’nın 138. maddesi şöyle der: “Mahkeme kararları, bağımsız ve tarafsız olarak yalnızca kanuna dayanır.” Yani, bir hakim, kesinlikle dışarıdan hiçbir şekilde emir almaz ve alması da hukuken mümkün değildir.
Bu durumun en belirgin örneği, yargıçların atama ve terfi süreçleridir. Hâkimler, kararlarını verdikleri sırada, kimsenin baskı ya da emirleri altında kalamazlar. Tıpkı bir bilim insanı gibi, hakimler de araştırma yapar ve verileri dikkate alarak sonuçlara varırlar. Dışarıdan biri “Şu şekilde karar ver” dediğinde, bu hâkim için yasal bir engel yaratır. Çünkü yargıçlar, yasaların, vicdanlarının ve toplumun adalet anlayışının sesini dinlerler, ne bir partiden, ne de herhangi bir otoriteden gelen baskıdan.
Hakimlerin Kararlarını Etkileyen Faktörler
Ancak, hakimlerin kararlarını verirken yalnızca bir yargı süreci ve yasa kitabeleri arasında sıkışıp kalmadıklarını da unutmamalıyız. Bazen, görünmeyen faktörler devreye girebilir. Birçok faktör, doğrudan veya dolaylı yoldan hâkimlerin kararlarını etkileyebilir: Yasal yorumlar, daha önceki davalar, toplumdaki genel duygu, toplumsal algılar… Bütün bunlar, hâkimin kararını verirken dikkate aldığı unsurlar olabilir.
Tabii, buradaki “etkileme” hukuki anlamda bir emir almak değil. Daha çok bir perspektif oluşturmak ve yargıyı şekillendiren bir bağlam yaratmaktan bahsediyoruz. Ama hukuken bir hakim emir almaz. Bu noktada, kararların doğruluğu ve şeffaflığı da son derece önemlidir. Yani, adaletin gerçekten sağlandığını herkesin görmesi gerekir. Bir hâkim “emir almaz”, ama vicdanına ve hukuka güvenerek karar verir.
Bir Hakimin Bağımsızlığına Dair Gerçek Hayattan Bir Örnek
Gelin, bu durumu biraz daha somutlaştırmak için gerçek hayattan bir örnek üzerinden gidelim. Diyelim ki bir dava var ve bir hâkim bu davaya bakıyor. Dava sırasında, davanın her iki tarafı da belirli bir çıkara sahip. Bir taraf, daha büyük bir şirketin avukatı ve sürekli olarak medya aracılığıyla baskı yapıyor. Diğer taraf ise, tamamen yerel bir işletme. Bu durumda, medya ve toplum baskısı, hâkimin üzerinde dolaylı bir baskı oluşturabilir. Ancak, hâkim yine de kararını hukuka ve vicdanına göre verecektir. Yani, hâkim yine de emir almaz, çünkü hukuki sürecin dışındaki her türlü baskıyı reddetmek zorundadır. Burada, toplum baskısı ve medya gibi faktörler devreye girse de, hâkimin nihai kararı bağımsız olmalıdır.
Bu noktada, hâkimin aslında “emir” almadığını ancak kararını verirken toplumdaki genel algıyı göz önünde bulundurabileceğini söylemek yanlış olmaz. Yani, dışarıdan bir baskı olabilir ama hâkim, yasal sınırlar içinde kalmaya devam eder. Fakat bu kesinlikle bir emir almak değil, sürecin doğal bir parçası olmalıdır.
Sonuç: Hakim Bağımsızdır, Emir Almaz
Sonuç olarak, hakimlerin emir alması hukuken mümkün değildir. Adaletin sağlanabilmesi için, hakimlerin yalnızca yasalara ve vicdanlarına dayanarak karar vermesi gerekir. Hâkimler, bağımsızlıkları sayesinde, tarafsız bir şekilde ve hukukun gerektirdiği doğrultuda kararlarını verirler. Toplumda hâkimlerin güvenilirliğini artıran en önemli faktörlerden biri de bu bağımsızlıktır. Hangi pozisyonda olursa olsun, bir hakim her zaman yasalara ve vicdanına göre hareket eder, dışarıdan gelen baskılara karşı direnir.
Bir yandan, bu bağımsızlık da aslında adaletin ne kadar değerli ve korunması gereken bir kavram olduğunu gösteriyor. Sonuçta, adaletin ve hukukun üstünde hiç kimse, hiçbir makam olmamalıdır. Hâkimler, sadece yasaların ve vicdanlarının doğrultusunda karar verir. O yüzden, her zaman adalete güvenmek, güvenli ve huzurlu bir toplumda yaşamak için en temel ilkedir.